Υπογονιμότητα: Οι ψυχολογικές συνέπειες στη σχέση του ζευγαριού.
της Μαρίνας Μουλάκη
Η Μαίρη και ο Κώστας γνωρίστηκαν στα 20 τους. Ερωτεύτηκαν πολύ ο ένας τον άλλον και έγιναν αχώριστοι. Πήγαν μαζί για μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία, γύρισαν , νοίκιασαν μαζί το πρώτο τους σπίτι και μετά από 8 χρόνια σχέσης αποφάσισαν να παντρευτούν. Δεν ήθελαν να κάνουν παιδιά αμέσως. Ήθελαν να έχουν ακόμα την ελευθερία να βγουν και να γλεντήσουν μέχρι το πρωί, να πηγαίνουν εκδρομές τη τελευταία στιγμή χωρίς να το έχουν προγραμματίσει. Να κάνουν ταξίδια οι δυο τους. Έτσι, πέρασαν τα επόμενα 3 χρόνια της σχέσης τους, γενικώς ευχαριστημένοι απ τη ζωή τους (με τα μικροπροβλήματα βέβαια που υπάρχουν σε μία μακροχρόνια σχέση). Στα 31 τους χρόνια οι δύο νέοι πήραν τελικά την απόφαση να «σταματήσουν να προσέχουν» και να κάνουν το πρώτο τους μωρό. Τα πράγματα όμως δεν ήρθαν όπως τα είχαν προβλέψει και τώρα-μετά από 2 χρόνια προσπάθειας χωρίς το επιθυμητό αποτέλεσμα- η Μαίρη μιλάει για τη σχέση και τη καθημερινότητά της:
Νιώθω «αποτυχημένη», και «βλάκας» που δε σκέφτηκα ποτέ πως μπορεί να δυσκολευτούμε να κάνουμε οικογένεια. Έπρεπε να ξεκινήσουμε νωρίτερα όχι μετά από 11 χρόνια σχέσης. Αφού ξέραμε από την αρχή πως μαζί θέλουμε οικογένεια. Σκεφτήκαμε εγωιστικά, την ανεμελιά και τη καλοπέρασή μας και τώρα «τιμωρούμαστε»! Και ο Κώστας, δεν είναι πια το αγόρι που ερωτεύτηκα. Τον κοιτάζω και είναι σαν να καθρεφτίζεται στο πρόσωπό του η αποτυχία μου σαν γυναίκα. Οι δύο προσπάθειες που έχουμε κάνει με εξωσωματική γονιμοποίηση έχουν κουράσει και φοβάμαι ότι έχουν αποξενώσει τελείως το ζευγάρι μας. Εγώ από τις ορμόνες που παίρνω έχω τρομερές εναλλαγές στη διάθεσή μου και έχω γίνει δυσάρεστη και δύσκολη, το ξέρω, αλλά κι εκείνος δε μπορεί να με βοηθήσει και να με στηρίξει όπως θέλω. Τον βλέπω που έχει παγώσει και αντιδρά μηχανικά. Έχει απομακρυνθεί. Όσο για το σεξ, είναι πια μόνο με πρόγραμμα και ξεκάθαρα για να γίνει ένα μωρό… Το στρες είναι καθημερινό, συναισθηματικό αλλά και οικονομικό γιατί κάθε απόπειρα για εμάς κοστίζει. Είμαι εντελώς «μόνη». Δε θέλω άλλο να μιλάω στον άντρα μου μόνο για τις αποτυχημένες μας προσπάθειες, αλλά είναι το μόνο που σκεφτόμαστε και οι δύο κι έτσι έχουμε καταλήξει να μιλάμε ελάχιστα. Με φίλους δεν έχουμε μοιραστεί το πρόβλημά μας–ντρέπομαι και γίνομαι έξαλλη όταν συνεχώς μας ρωτάνε: «Άντε, κανένα παιδάκι; Πόσα χρόνια είσαστε μαζί»; Και βέβαια, μισώ τον εαυτό μου όταν με πιάνω να ζηλεύω φίλες μου που μένουν έγκυες σε λίγους μόνο μήνες.
Πόσα ζευγάρια αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας;
Ο Κώστας και η Μαίρη είναι ένα από τα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας. Υπογονιμότητα θεωρείται η αδυναμία ενός ζευγαριού (που έχει επαφές χωρίς προφυλάξεις) να τεκνοποιήσει μέσα στο διάστημα ενός ή παραπάνω χρόνων. Το πρόβλημα μπορεί να το έχει ο ένας απ΄τους δύο ή και οι δύο και κάποιες φορές είναι αναστρέψιμο. Πολλά ζευγάρια στις μέρες μας απευθύνονται σε κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης. Ένα στα έξι ζευγάρια αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα και οι συνέπειες στη ψυχολογία τόσο της γυναίκας όσο και του άντρα είναι έντονες. Ο κύριος κίνδυνος που αντιμετωπίζει ένα ζευγάρι που προσπαθεί καιρό και δυσκολεύεται να κάνει παιδί είναι η διαδικασία αυτή τελικά να το απομακρύνει αντί να το φέρει πιο κοντά.
Οι ψυχολογικές συνέπειες και οι κίνδυνοι της υπογονιμότητας στη σχέση του ζευγαριού;
Οι σκέψεις της γυναίκας;
Συχνά, η γυναίκα νιώθει υπεύθυνη για το ότι δε μπορεί να «δώσει» ένα παιδί στον άντρα της και μία έντονη αίσθηση ανεπάρκειας και αποτυχίας. Μπορεί να βιώνει θλίψη, θυμό, φόβο και άγχος για το αποτέλεσμα και το μέλλον της σχέσης. Νιώθει πως δεν έχει τον έλεγχο της κατάστασης και μπορεί να εμφανίσει και εντονότερα συμπτώματα κατάθλιψης. Συνήθως, παίρνει το φταίξιμο πάνω της, και θεωρεί πως πρέπει να προστατέψει τον σύζυγό της, που έχει «απογοητεύσει», από τα δικά της αρνητικά συναισθήματα με αποτέλεσμα να συμπιέζει τα όσα νιώθει και κατά συνέπεια να έχει έντονα ξεσπάσματα (θυμό ή κλάματα) εκεί που δε το περιμένει. Έχει έντονες εναλλαγές σε ότι νιώθει αλλά και στη συμπεριφορά της. Για παράδειγμα, τη μία μπορεί να «ψάχνει» την επαφή και το «συναισθηματικό μοίρασμα» από το σύντροφό της και την άλλη να αποσύρεται (κυρίως όταν νιώθει πως τον απογοήτευσε-μετά από άλλο ένα αρνητικό τεστ εγκυμοσύνης)!
Τι νιώθει ο άνδρας;
Ο άντρας, έχοντας και τη κοινωνική πίεση να σταθεί «δυνατός» και « προστάτης», συνήθως δυσκολεύεται να μοιραστεί αλλά και να ερμηνεύσει το πώς νιώθει μέσα σε αυτή τη κατάσταση. Δε μπορεί να διαχειριστεί τα ξεσπάσματα της γυναίκας του με αποτέλεσμα να βιώνει και αυτός ανημπόρια και έντονο συναισθηματικό στρες . Επίσης, ο άντρας είναι συνήθως και αυτός που αντιμετωπίζει πιο πολύ το οικονομικό άγχος που φέρνει η προσπάθεια να κάνουν ένα παιδί με βοήθεια ειδικών. Αυτό είναι κάτι που πιθανόν να « χτυπήσει» δικά του αδύναμα σημεία αν δε νιώθει ασφαλής και κατοχυρωμένος στα οικονομικά και επαγγελματικά του την εποχή που το ζευγάρι κάνει αυτές τις προσπάθειες. Το στρες που περνάει το ζευγάρι μπορεί να επηρεάζει και αυτό αρνητικά το αποτέλεσμα της σύλληψης.
Όπως και στη περίπτωση του Κώστα και της Μαίρης, η σεξουαλική σχέση κινδυνεύει να αλλάξει εντελώς ύφος και να είναι πλέον κάτι περισσότερο πρακτικό στη προσπάθεια να συλληφθεί ένα μωρό παρά κάτι ρομαντικό ή αποτέλεσμα πόθου ανάμεσα στους δύο. Αυτό είναι κάτι που το ζευγάρι το αντιλαμβάνεται και μια τέτοια αλλαγή φέρνει και άλλες ανασφάλειες. Σε γενικές γραμμές, οι «ρόλοι» τους σαν «άντρας» και σαν «γυναίκα» είναι φοβερά ευάλωτοι αφού δεν έχουν καταφέρει να κάνουν αυτό που η κοινωνία περιμένει από αυτούς –οικογένεια. Τους είναι πολύ δύσκολο, λοιπόν, να παραδεχτούν και να συζητήσουν τα προβλήματά τους στο φόβο πως μπορεί να θεωρηθεί έτσι πως ο γάμος τους είναι αδύναμος.
Σε μία προσπάθεια, λοιπόν, να μην επιβαρύνει περισσότερο ο ένας τον άλλο, το ζευγάρι κινδυνεύει να σταματήσει να ανταλλάζει τα συναισθήματά του ( αρνητικά και θετικά) και σταδιακά να απομακρυνθεί.
Τι μπορεί να κάνει το ζευγάρι που αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της υπογονιμότητας για να βοηθηθεί;
Ο άντρας και η γυναίκα που αντιμετωπίζουν δυσκολία στο να κάνουν παιδί πρέπει να έχουν έντονα στο μυαλό τους ότι είναι ΜΑΖΙ στο πρόβλημά τους. Και να δώσουν έμφαση στο πώς μπορούν να βοηθήσουν αλλά και να ζητήσουν βοήθεια ο ένας από τον άλλον. Κατά συνέπεια να διευκολύνουν τη σχέση τους που είναι ευάλωτη λόγω του προβλήματός που αντιμετωπίζουν.
Για να είναι καλά μαζί πρέπει να προσέχουν και οι δύο τον εαυτό τους:
-Να επικοινωνούν τις δυσκολίες και τα συναισθήματά τους (λύπη, φόβο, θυμό).
-Να χειρίζονται το στρες που νιώθουν βρίσκοντας χρόνο για πράγματα που τους χαλαρώνουν και τους ευχαριστούν όπως π.χ, μια βόλτα , να πάνε για τρέξιμο , να ακούσουν μουσική και οτιδήποτε άλλο μπορεί να ευχαριστεί τον καθένα και να τον βοηθάει να ξεφύγει από τη συνεχή σκέψη της υπογονιμότητας.
–Να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό – σύμβουλο, ψυχολόγο ή και ψυχίατρο αν ανησυχούν για τη ψυχική τους υγεία (ότι αντιμετωπίζουν κατάθλιψη για παράδειγμα). Εκείνος θα τους διευκολύνει στη διαχείριση των συναισθημάτων και του στρες τους (πολύ χρήσιμες στην αντιμετώπιση του στρες μπορεί να φανούν τεχνικές χαλάρωσης, ο διαλογισμός, η yoga).
Παράλληλα πρέπει να προσέχουν καθημερινά την σχέση τους:
-Να μη φοβούνται να μοιραστούν το πώς ζει ο καθένας αυτή τη δύσκολη κατάσταση (σε περίπτωση που πληγώσει και «επιβαρύνει» παραπάνω ο ένας τον άλλο).
-Να βρίσκουν χρόνο για τους ίδιους. Να επικεντρώνονται στο τι τους ενώνει, τους δίνει χαρά και τους κάνει να νιώθουν ωραία μαζί. Να κάνουν πράγματα μαζί που απολαμβάνουν και απολάμβαναν στο παρελθόν (όπως ένα cinema, να βλέπουν φίλους, μία εκδρομή) ώστε να «ξεφεύγουν» που και που από το πρόβλημα.
– Εκτός από τη βοήθεια που μπορεί να βρει ο καθένας στην ατομική ψυχοθεραπεία, σημαντική μπορεί να φανεί για το ζευγάρι και η θεραπεία ζεύγους.
Ο σύμβουλος ζεύγους μπορεί να διευκολύνει τον άντρα και τη γυναίκα:
-Να επικοινωνήσουν τα όσα νιώθουν. Τα δύσκολα αλλά και τα καλά που δε πρέπει να ξεχαστούν για να παραμείνει το αντρόγυνο δυνατό.
– Να καταφέρνουν να διεκδικούν και να ζητούν ξεκάθαρα αυτό που χρειάζονται ο ένας από τον άλλο.
-Να τους διευκολύνει, κάποιες φορές, να καταλάβουν ο ένας τον άλλον διότι ο τρόπος που αντιλαμβάνονται και αντιδρούν οι άντρες και οι γυναίκες στην ίδια κατάσταση συχνά διαφέρει. Έτσι αποφεύγονται παρεξηγήσεις και περαιτέρω δυσαρέσκεια.
– Να τους απενοχοποιήσει για συναισθήματα όπως θυμός, θλίψη, ζήλεια, φόβος και να νιώσουν «ελευθερία» μέσα σε αυτά.
-Να καταλάβουν πως δεν υπάρχει «σωστός» και «λάθος» τρόπος να νιώσουν και να αντιδράσουν και πως το βασικό είναι να σκέφτονται αισιόδοξα και να προσέχουν τον εαυτό τους και ο ένας τον άλλο.
Η Μαίρη μέσα στην όλη προσπάθεια και αγωνία να κάνει ένα παιδί δε σταμάτησε να έχει στο μυαλό της τί θα απογίνει η σχέση της με τον άντρα της. Μέσα στις εντάσεις και την «απόσυρση» πάντα υπάρχει το ενδιαφέρον και των δύο να μη «χαλάσει» ο γάμος τους. Είναι από παιδιά, σχεδόν, μαζί και όσο άσχημη και αν έχει γίνει η ατμόσφαιρα μεταξύ τους, δε μπορούν να φανταστούν τη ζωή τους χωριστά. Έτσι, μετά από παρακίνηση του ψυχολόγου που βλέπει, ξεκίνησαν μαζί με τον Κώστα να βλέπουν και έναν σύμβουλο ζεύγους. Ακόμα δεν έχουν καταφέρει να κάνουν παιδί, αλλά μέσα από τη θεραπεία τους αποφάσισαν πως αν δε πετύχει και η τρίτη προσπάθειά τους με εξωσωματική, θα προσπαθήσουν να υιοθετήσουν ένα παιδάκι. Και μόνο αυτή τους η απόφαση τους έχει κάπως χαλαρώσει (αν και η υιοθεσία έχει τις δικές της δυσκολίες) διότι έτσι έχουν νιώσει πως έχουν περισσότερο τον έλεγχο της κατάστασης απ‘ότι πριν. Η θλίψη και η απογοήτευσή τους παραμένει απλώς σιγά–σιγά αποδέχονται τη κατάσταση. Έχουν αρχίσει να έρχονται πάλι πιο κοντά και να μιλάνε χωρίς αναστολές για το πώς νιώθουν, για τις επιθυμίες τους αλλά και τους φόβους τους. Έχουν καταλάβει τη σημασία που έχει να μείνει δυνατή η σχέση τους και κάνουν συνειδητή προσπάθεια να περνούν καλά μαζί και να « ξεφεύγουν». Προσέχουν τον εαυτό τους και τις ανάγκες του άλλου και προσπαθούν να μένουν αισιόδοξοι πως με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα μεγαλώσουν την οικογένειά τους.
