Κατάθλιψη: Παράγοντες Κινδύνου, Συμπτώματα και Τρόποι Αντιμετώπισης

Η κατάθλιψη είναι μία από τις διαταραχές της διάθεσης. Στην καθημερινότητα συχνά αναφερόμαστε σε κατάθλιψη όταν μιλάμε για τη βίωση πόνου ή δυσφορίας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να μη ταυτίζεται με τη θλίψη ή και το πένθος. Η θλίψη ή οι εναλλαγές της διάθεσης μπορεί να είναι φυσιολογικές αντιδράσεις στα δύσκολα γεγονότα της ζωής και τις απογοητεύσεις της καθημερινότητας. Επίσης υπάρχει περίπτωση η κατάθλιψη να μη συνοδεύεται από συναισθήματα θλίψης, αλλά να εκδηλώνεται μέσα από ένα αίσθημα κενού και από απάθεια. Ανεξάρτητα από τα συμπτώματα με τα οποία εμφανίζεται, η κατάθλιψη επηρεάζει την ικανότητα των ανθρώπων να επιτελέσουν σημαντικές καθημερινές λειτουργίες και να αντλήσουν ευχαρίστηση από δραστηριότητες που υπό φυσιολογικές συνθήκες τους προσέφεραν απόλαυση και ευεξία.

Η κατάθλιψη μπορεί να εκδηλώνεται διαφορετικά σε κάθε άτομο. Επίσης έχει φανεί ότι συχνά εμφανίζεται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα το αναπτυξιακό στάδιο, το φύλο και την ιδιοσυγκρασία των ατόμων. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των ανδρών είναι σύνηθες να εκδηλώνεται μέσα από επιθετική συμπεριφορά και έντονα συναισθήματα θυμού.

Ωστόσο υπάρχουν κάποια κοινά συμπτώματα και σημάδια που παρατηρούνται στα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη. Τα παρακάτω συμπτώματα μπορούν να αποτελούν κομμάτια μίας φυσιολογικής ζωής. Η διάγνωση της κατάθλιψης υφίσταται ανάλογα την ποσότητα, την ένταση και τη συχνότητα των παρακάτω συμπτωμάτων. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης περιλαμβάνουν:

• Συναισθήματα αβοηθησίας και απελπισία
• Απώλεια ενδιαφέροντος για τις καθημερινές δραστηριότητες
• Αλλαγές στη διατροφή ή στην όρεξη
• Διαταραχές ύπνου
• Κόπωση
• Απώλεια ενέργειας
• Αυτοκτονικός Ιδεασμός
• Επικριτικότητα και ενοχές
• Υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών (πχ. τζόγος, κατανάλωση ουσιών και αλκοόλ)
• Προβλήματα συγκέντρωσης
• Ανεξήγητοι σωματικοί πόνοι
• Στην πιο σοβαρή μορφή της η κατάθλιψη μπορεί να οδηγήσει σε αυτοκτονία

Συνήθως είναι αποτέλεσμα βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση κατάθλιψης είναι η μοναξιά, η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης, τα στρεσογόνα γεγονότα ζωής, τα προβλήματα σχέσεων, η οικονομική δυσπραγία, το τραύμα, η κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ, η ανεργία, τα προβλήματα υγείας και ο χρόνιος πόνος.

Η συναισθηματική έκφραση των ατόμων που υποφέρουν από καταθλιπτική συμπτωματολογία μπορεί να είναι πολύ βοηθητική. Συχνά οι άνθρωποι φοβούνται πως εκδηλώνοντας τα συναισθήματά τους θα βαρύνουν τους άλλους. Αντιθέτως όμως φαίνεται πως το μοίρασμα των δύσκολων συναισθημάτων μπορεί να φέρει πιο κοντά τους ανθρώπους και να βελτιώσει την ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων.

Η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά μέσα από τη ψυχοθεραπεία. Η ψυχοθεραπεία συμβάλλει στην καταπολέμηση των συμπτωμάτων, την αναγνώριση των παραγόντων που οδήγησαν στην κατάθλιψη, την αποκατάσταση της αίσθησης προσωπικού  ελέγχου ενώ παράλληλα λειτουργεί προληπτικά στην εμφάνιση επόμενων καταθλιπτικών επεισοδίων. Σε ορισμένες περιπτώσεις η φαρμακοθεραπεία μπορεί να είναι χρήσιμη για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, ενώ ο συνδυασμός φαρμακοθεραπείας και ψυχοθεραπείας φαίνεται να είναι πολύ αποτελεσματικός. Συχνά οι άνθρωποι ανησυχούν πως η επίσκεψη σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας είναι δείγμα αδυναμίας. Ωστόσο αυτή η πεποίθηση δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Αφενός η αναγνώριση του προβλήματος και η αναζήτηση βοήθειας είναι δείγμα ανθεκτικότητας, αφετέρου ο ειδικός σε καμία περίπτωση δε θα λύσει μαγικά το πρόβλημα. Αντιθέτως ο ρόλος του ειδικού είναι να παρέχει το πλαίσιο μέσα στο οποίο τίθενται υπό επεξεργασία οι δυσκολίες του ατόμου και ενισχύονται οι προσωπικές του δυνάμεις.

Ειρήνη Πασχαλίδη
Συμβουλευτική Ψυχολόγος (MSc)