Επιλογή και Ευθύνη

Η λέξη «επιλογή» χρησιμοποιείται αρκετά στην καθημερινότητα, αλλά συχνά δεν γνωρίζουμε τη διαφορά ανάμεσα στα ρήματα «επιλέγω» και «διαλέγω». Διαλέγω, όταν έχω να αποφασίσω ανάμεσα σε εναλλακτικές. Αυτές μπορεί να αφορούν ένα συνεργάτη μας, το πού θα πάμε διακοπές, ή τι θα πάρουμε σε ένα δείπνο. Επιλέγω σημαίνει οικειοποιούμαι την απόφαση που μόλις πήρα. Στην καθημερινότητα μπορεί να μην έχουμε μπροστά μας πολλές εναλλακτικές, έχουμε όμως μία επιλογή και αυτή είναι να αποφασίσουμε αν θα οικειοποιηθούμε ή όχι την αλληλουχία των πράξεών μας. Όπως λέει ο Άμλετ στο ομώνυμο έργο του Σέξπηρ, «Να ζεις κανείς ή να μη ζει, αυτό είναι το ερώτημα» (Άμλετ 3.1). Πράγματι, υπαρξιακά υπάρχει μόνο ένα ερώτημα, αν θα αποδεχθούμε τη ζωή και τις συνέπειες των πράξεών μας ή αν θα τις αποφύγουμε και θα τις αρνηθούμε. Το πρώτο οδηγεί σε μία πιο έντονη και παθιασμένη σχέση με τη ζωή και το δεύτερο σε μία χαλαρότερη δέσμευση και μια προσχηματική κατάσταση ότι δεν ζούμε πραγματικά και ότι οι άλλοι φταίνε για ό,τι πάει στραβά στη ζωή μας. Αυτό μπορεί επίσης να μας οδηγήσει στην πλήρη άρνηση οποιασδήποτε εναλλακτικής.

Συνεπώς, η – παθητική – απουσία επιλογής έχει το ίδιο σοβαρές συνέπειες με την ενεργητική επιλογή. Έχουμε ήδη εξετάσει πώς περιοριζόμαστε από τα δεδομένα της ύπαρξης γενικά και από τις συνθήκες της προσωπικής μας ύπαρξης ειδικότερα. Αυτά είναι τα όρια που πλαισιώνουν τις επιλογές μας.

Δεν μπορούμε ποτέ να κατηγορήσουμε κανέναν άλλο για τις πράξεις μας και τις συνέπειές τους. Ζούμε με δική μας ευθύνη. Αυτό ισχύει και για ό,τι καλό μας συμβαίνει: αν έχουμε κάνει εμείς την επιλογή, δεν μπορούμε να θεωρούμε τυχαίο το γεγονός, αλλά μπορούμε να το πιστωθούμε, τουλάχιστον εν μέρει.

Ο φιλόσοφος που εμφανίζεται στο τέλος της ταινίας Απιστίες και Αμαρτίες του Woody Allen λέει:

«Όλοι στη ζωή ερχόμαστε αντιμέτωποι με αγχωτικές αποφάσεις και επιλογές. Κάποιες είναι μεγαλύτερης και κάποιες μικρότερης κλίμακας, όμως ορίζουμε τον εαυτό μας μέσα από αυτές τις επιλογές. Στην πραγματικότητα, είμαστε το τελικό άθροισμα αυτών των επιλογών».

Αυτό σημαίνει πως ό,τι κάνουμε είναι, κατά κάποιον τρόπο, επιλογή. Ακόμα και το να μην επιλέξουμε είναι επιλογή και έχει συνέπειες. Δεν μπορούμε να αποφύγουμε αυτή την πρόκληση που μας προσφέρει η ζωή. Η ελευθερία να επιλέγουμε μας απελευθερώνει από την αιτιοκρατία και μας επιτρέπει να αποδεχόμαστε την ευθύνη που βρίσκεται στην βάση των επιλογών μας. Αυτό, αποτελεί δεδομένο.

 

Προσαρμογή από το βιβλίο των Emmy van Deurzen-Martin Adams, «Αναπτύσσοντας δεξιότητες στην υπαρξιακή συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία».

Πηγή: Το 23ο Γράμμα